Budowa kołowrotka

Materiałem, z którego robi się kołowrotki, najczęściej jest drewno. Kołowrotek składa się z podstawy (przeważnie w kształcie prostokąta, choć bywają podstawy kwadratowe, okrągłe lub fantazyjne), do której są przyczepione trzy lub cztery nogi kołowrotka. Do podstawy mocuje się dwa wsporniki (słupki konstrukcyjne), na których opiera się koło kołowrotka i wrzeciono. Czasami do podstawy przytwierdza się ramię kądzieli.
Koło kołowrotka jest kołem zamachowym, więc jest dość ciężkie. Czop koła tkwi w wycięciach słupków konstrukcyjnych i w starych typach kołowrotków jego luz reguluje się pobijaniem drewnianych klinków. Na obwodzie koła znajdują się wyfrezowane zagłębienia, w których przesuwa się sznur napędowy.
Powyżej koła jest umieszczone wrzeciono. Na oś wrzeciona nakłada się szpulkę (cewkę) wraz z kółkiem pasowym. Z osią wrzeciona łączy się skrzydełko w kształcie leżącej litery „U”, które obejmuje szpulkę. Skrzydełko jest połączone z drugim kółkiem pasowym. Na ramionach skrzydełka znajdują się (umieszczone w równych odstępach) metalowe haczyki, które umożliwiają równomierne zwijanie skręconej nici na szpulce.
Kółka pasowe na szpulce i na skrzydełku nieznacznie różnią się średnicą, co powoduje, że elementy te obracają się z różnymi prędkościami. Dzięki temu uzyskuje się jednoczesne skręcanie przędzy i nawijanie skręconej już nitki na szpulkę. Nić jest nawijana z prędkością będącą różnicą prędkości obrotowej kółek pasowych, więc jest to prędkość znacznie mniejsza niż ta, z którą wiruje całe wrzeciono. Zespół wrzeciona i koło napędowe mają dodatkowy system regulacji położenia (najczęściej polegający na dokręceniu drewnianych śrub), który pozwala na uzyskanie przędzy o różnym stopniu skręcenia.
Pod podstawą kołowrotka znajduje się pedał, który prządka porusza nogą. Pedał jest połączony z korbą koła napędowego za pomocą drewnianego korbowodu.
Na koło napędowe, na kółko szpulki oraz kółko skrzydełka jest nałożone cięgno wykonane ze sznura. Do napędu obu kółek pasowych wykorzystuje się jedno, podwójnej długości cięgno. Formuje się z niego ósemkę, a następnie, po złożeniu na pół zakłada na koło napędowe. Jedną część tej ósemki zakłada się na kółko pasowe szpulki, a drugą - na kółko pasowe skrzydełka.